Psikoteknik Değerlendirme Nedir ve Ne Amaçla Yapılır?
Hız ihlali (Bir yıl içinde 5 kez), 100 ceza puanı ve alkollü araç kullanımı sonucu sürücü belgeleri belirli bir süre için geri alınan sürücülerin süre sonunda tabi tutuldukları bir değerlendirmedir. Ayrıca yukarıda belirtilen ihlaller olmaksızın trafik görevlilerinin gerekli gördüğü sürücülerde bu değerlendirmeye tabi tutulurlar. Psikoteknik değerlendirmenin yeterli olması tek başına yeterli görülmemektedir.
Psikoteknik değerlendirme sonuçları ile birlikte ilgili sürücüler psikiyatrik muayeneye tabi tutulurlar. Her iki değerlendirme sonucu psikiyatri uzmanı tarafından sürücü olmalarına engel bir hali bulunmadığı raporlarla belirlenen kişiler alıkonulan sürücü belgelerini ilgili kurumlardan geri alabilirler. Psikoteknik değerlendirme bir zeka testi ya da kişilik testi değildir. Sürücülerin araç kullanırken dikkat, algılama, hafıza, yönelim, refleks, göz-kulak ve el-ayak koordinasyonunu değerlendiren dünyada ve ülkemizde yaygın olarak kullanılan bilgisayar ortamında yapılan değişik testlerden oluşur. Psikoteknik değerlendirme bu konuda özel eğitim almış ve aldığı sertifikanın il sağlık müdürlükleri tarafından onaylanmış deneyimli psikologlar tarafından yapılır.
Yasal zorunluluklar dışında bünyesinde şoför çalıştıran veya çalıştırmak isteyen şirket, firma ve kuruluşlara çalıştıracakları şoförün yeterliliğini belirlemek amacıyla da psikoteknik değerlendirme yapılabilir.
Psikoteknik değerlendirme ile ilgili yasa
Kasım 1996 tarihinde kabul edilen 2918 sayılı Karayolları Trafik Yasası'ndaki değişiklikler ve ek maddeler arasında, Türkiye'de sürücülerin Psikoteknik Değerlendirmesi'nin yapılması çeşitli koşullara göre zorunlu hale getirilmiştir.
Madde 48'e göre, Alkollü Araç Kullandığı tesbit edilen sürücülerin, birinci defada 3 ay, ikinci defada 1 yıl süreyle sürücü belgeleri ellerinden alınır. Alkollü araç kullanımının üçüncü defada tekerrürü halinde bu sürücüler 1 ay hapis cezasına çarptırılırlar. Psikoteknik Değerlendirme ve Psikiyatri Uzmanı muayene sonrası 5 yıl geçtikten sonra uygun olan sürücülere sürücü belgeleri iade edilir.
Madde 51'e göre, Hız Kuralını İhlal sebebiyle ceza yazılan sürücülerden, suçun işlendiği tarihten geriye doğru 1 yıl içinde aynı kuralı 5 defa ihlal ettiği tespit edilenlerin sürücü belgeleri 1 yıl süreyle geri alınır. Süresi sonunda, Psikoteknik Değerlendirme ve Psikiyatri Uzmanı muayenesinden geçirilerek, sürücü belgesi almasına engel olmayanlara sürücü belgeleri iade edilir.
Madde 118'e göre, trafik suçunun işlendiği tarihten geriye doğru bir yıl içinde toplam 100 Ceza Puanını dolduran sürücülerin sürücü belgeleri 2 ay süre ile geri alınır ve bu sürücüler eğitime tabi tutulurlar. Aynı yıl içinde ikinci defa 100 puanını dolduran sürücülerin sürücü belgeleri 4 ay süre ile geri alınarak Psikoteknik Değerlendirme ve Psikiyatri Uzmanının muayenesine tabi tutulurlar. Muayene sonucunda sürücülük yapmasına engel hali bulunmayanların belgeleri, süresi sonunda iade edilir.
Madde 77'e göre, ... gerekli görülen hallerde sürücüler, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan 4 sayılı Cetvel esaslarına göre Psikoteknik Muayenesine tabi tutulurlar.
Buradan da görüleceği üzere yasa tarafından, ehliyeti yukarıda verilen nedenlerden dolayı geri alınan sürücülerin zorunlu olarak, ehliyetini yeni alacak olan sürücülerin ise muayeneyi yapan doktorun gerekli gördüğü durumlarda, psikoteknik değerlendirmeden geçmeleri uygun görülmüştür.
(Kaynak: Psikotek Danışmanlık)
A) Determinasyon Testi :
Tepkisel yönelimi ölçen bu testte sürücünün 540 işitsel ve görsel uyarana verdiği doğru tepkiler ve tepki hızları ölçülür.
B) Sinyal Takip Testi :
Seçici dikkati ölçen bu testte sürücünün 45 kritik uyarana verdiği doğru tepki sayısı ve tepki hızı ölçülür.
C) Takistoskopik Algı Testi :
Görsel algılama ve duyusal belleğin ölçüldüğü bu test sürücünün görsel ortamda yer alan bilgileri çok hızlı bir şekilde algılama, görsel bellekte tutma ve işleme yeteneğinin derecesini ölçer.
D) Hız Mesafe Tahmin Testi :
Bu test sürücünün hız ve mesafe tahminini ölçer. Sürücünün ortalama tahmin mesafesini belirler.
E) Görsel Süreklilik Testi :
Görsel algılama sürekliliğinin öçüldüğü bu testte sürücünün karmaşık bir ortamda kritik bilgileri ayrıştırma ve gözle takip etme yeteneğinin düzeyini belirler.
F) Cognitron Testi :
Dikkati ölçen bu testte sürücünün çok çeşitli uyaranlar karşısındaki dikkati ve tepkisel hızı ölçülür.
G)Standart Progresif Matris Testi :
Anlama ve değerlendirme yeteneğini ölçen bu testte sürücünün muhakeme yeteneği belirlenir.
H) İkili İşlem Becerisi Testi :
Bu testte sürücünün sağ, sol ve iki yönden gelen uyaranlara verdiği tepkiler ölçülür. Aynı zamanda sürücünün sağ ve sol görüş açıları ölçülür. Yine bu testte hat sınırlarını ve hat içinde engellerle çarpışma konusundaki performansı belirlenir.